By 
On İki Yıl [52]
Lenin’in 1907’de “Bir Derlemeye Önsöz” olarak kaleme aldığı yazısını, sınıf hareketinin, bugün içinde bulunduğu ideolojik savrulma ve örgütsel dağınıklıktan çıkışına ışık tutacağı düşüncesiyle, Söz ve Eylem okurlarına sunuyoruz. Lenin bu ön sözde, “Ne Yapmalı”da ileri sürdüğü görüşlerin bir değerlendirmesini yapmıştır.
Burada toplu olarak okura sunulan makale ve broşürler, 1895’le 1905 arasındaki zaman dilimine aittir. Bu metinlerin ana konusu, Rus Sosyal Demokrat hareketinin, bu zaman diliminde Rusya’daki Marksist yönelimin sağ kanadıyla mücadelede devamlı ortaya çıkan ve tartışılan programatik, taktik ve örgütsel sorunlarıdır.
Mücadele, ilkin, bizim 90’lardaki legal Marksistlerimizin baş sözcüsü Bay Struve’ye karşı ve tamamen teorik zeminde verildi. 1894 sonları ve 1895 başlarında bizim legal basında ani bir değişim ortaya çıkmıştı. İlk kez, sadece yurtdışındaki Emeğin Kurtuluşu grubunun [55] liderleri değil, Rusya’daki Sosyal-Demokratlar tarafından da ortaya konulan Marksist görüşler, burada kendilerine yer bulmaya başladılar. Bu yazınsal canlanma ve Marksistlerle, o zamana kadar pratikte bizim ilerici yazınımız üzerinde bölünmemiş bir etkiye sahip olan –örneğin N. K. Mikhailovsky gibi eski Narodnik liderler arasında süren ateşli tartışmalar, Rusya kitlesel işçi hareketindeki ciddi bir yükselişin başlangıcı niteliğindeydi.
Rus Marksistlerinin bu yazınsal faaliyetleri, proletaryanın aktif mücadelesinin, – devrimimizin tümündeki en güçlü faktör olan – düzenli olarak yükselen işçi hareketleri döneminde öncülük yapan 1896’nın ünlü St.Petersburg grevlerinin doğrudan müjdecisiydi.
Sosyal Demokratlar o günlerde yazılarını, kendilerini Ezop dili kullanmaya zorlayan ve onları pratik faaliyetlerden ve politikadan kopuk en genel ilkelerle sınırlayan koşullar altında yazıyorlardı.
Bu, Marksist hareketin heterojen unsurlarını Narodniklere karşı mücadelede birleştirmek için oldukça yararlı oldu. Yurtdışında ve ülke içindeki Rus Sosyal Demokratları’nın yanısıra, bu mücadele ayrıca Struve, Bulgakov,Tugan-Baranovsky, Berdyayev ve diğerleri tarafından da yürütüldü. Bunlar, burjuva demokratlardı; Narodnizm’den kopmak, kendileri için, küçük burjuva (veya köylü) sosyalizminden, bizim <durumumuzdaki gibi> gibi proletarya sosyalizmine değil, burjuva liberalizmine geçişi ifade ediyordu.
Genelde Rus devriminin tarihi, özelde de Kadet Partisinin tarihi ve özellikle Bay Struve’nin (Oktobrizm’in eşiğine doğru ) evrimi, bizim politika yazarlarımız için şimdi bu gerçeği apaçık bir hale, bozuk para gibi çok sık kullanılır hale getirdi. (Fakat 1894 – 95’te bu gerçeğin Marksist yazarlardan herhangi biri tarafından nispeten küçük sapmalar temelinde gösterilmesi gerekmekteydi; o sıralarda bu bozuk paraların hâlâ basılması gerekiyordu. Bu yüzden Bay Struve’ye karşı, “Rusya’nın Ekonomik Gelişmesi Sorunu Üzerine Materyal” derlemelerinde K.Tulin imzasıyla 1895’de St.Petersburg’da basılan ve sansür tarafından imha edilmiş olan [1] “Narodnizmin Ekonomik İçeriği ve Bunun Bay Struve’nin Kitabındaki Eleştirisi” başlıklı makalemin tam metnini yayınlayarak, üçlü bir amaç gütmekteyim. Birincisi, okuyucu Bay Struve’nin kitabına ve 1894 – 95’de Marksistlere karşı Narodniklerin makalelerine aşina olduğundan ,Bay Struve’nin bakış açısının bir eleştirisini sunmak önem kazanmaktadır. İkincisi, bu baylarla yapılan ittifakın sürekli tekrarlanan suçlamalarına cevap verebilmek ve bizzat Bay Struve’nin çok önemli olan siyasi kariyerini takdir etmek için devrimci bir Sosyal Demokrat tarafından, Bay Struve’ye, bizim Narodniklere karşı genel açıklamalarımızla eş zamanlı olarak yapılan uyarıyı alıntılamak önemli olmaktadır. Üçüncüsü, Struve ile eski ve birçok bakımdan modası geçmiş polemik, Devrimci Sosyal Demokratların, “Ekonomistlerle”, Bernştayncılarla ve Menşeviklerle böylesi polemikler için aşırı bir eğilim taşıdıklarına ilişkin sayısız kez suçlandıkları uzlaşmaz teorik polemiklerin pratik ve siyasi değerlerini gösteren öğretici bir örnek olarak önemlidir.
Bugün de bu suçlamalar Sosyal Demokrat Parti içerisindeki “uzlaşmacılar” ve parti dışındaki yarı – sosyalist “sempatizanlar”dan karşılık görmektedir. Aşırı polemikçilik ve bölünme eğiliminin, genelde Rusların, özelde Sosyal Demokratların ve özellikle de Bolşeviklerin tipik özelliği olduğu, çok sıklıkla söylenmiştir. Fakat aslında, sosyalizmden liberalizme sıçrama şeklindeki aşırı eğilimin, genelde kapitalist ülkelerde hakim olan koşulların, özelde Rusya’daki burjuva devriminin koşullarının ve özellikle bizim aydınlarımızın yaşam ve çalışma koşullarının sonucu olduğu gerçeği çoğu zaman gözden kaçmaktadır. On yıl önceki olaylara, “Struvecilik” le o zamandan şekillenmeye başlayan teorik farklılıklara ve taraflar arasında tam bir siyasi ayrışmaya ve parlamentoda,basında ,halka açık toplantılarda uzlaşmaz bir mücadeleye yol açan küçük ( ilk bakışta küçük görünen) farklılıklara bu bakış açısıyla bakmaya değer.
Şunu belirtmeliyim ki Bay Struve’ye karşı bu makale benim 1894 sonbaharında o zamanlar küçük bir Marksist çevreye okumuş olduğum bir yazıma dayanmaktadır. O zamanlar St Petersburg’da aktif olan ve bir yıl sonra İşçi Sınıfının Kurtuluşu İçin Mücadele Birliği’ni kuran bu Sosyal Demokrat grubu, o çevrede St.,R. ve benim tarafımdan temsil edilmekteydi. Legal Marksist yazarları ise .B.Struve, A.N.Potresov ve K. [54], temsil etmekteydiler. Yazımın konusu “ Marksizmin Burjuva Yazınında Yansıması” idi. Başlıktan da görüleceği gibi, burada Struve ile olan polemik, ( Sosyal Demokrat vargıları bakımından) 1895 baharında yayınlanan makale ile kıyaslanamayacak kadar keskin ve daha açıktı.İkinci makale,kısmen sansür nedeniyle, kısmen de Narodnizme karşı legal Marksistlerle birlikte mücadele için bir “ittifak”ın hatırına, yumuşatılmıştı. St.Petersburg Sosyal Demokratlarının o zaman Bay Struve’yi “sola doğru itmeleri” nin tümüyle sonuçsuz kalmadığı, Bay Struve’nin 1895’de polis tarafından imha edilen derlemelerdeki yazısında ve Novoye Slovo’daki [55] (1897) bazı makalelerinde açıkça görülmektedir.
Dahası, Bay Struve’ye karşı olan 1895 tarihli makaleyi okurken, bunun daha sonraki ekonomi incelemelerinin (bilhassa Kapitalizmin Gelişimi’nin [ 2]) bir özeti olduğu unutulmamalıdır. Son olarak, okuyucunun dikkatini bu makalenin, burjuva devriminin eşiğindeki bir ülkede devrimci – demokrat bir eğilim olarak Narodnizmin (Marksist açıdan) olumlu özellikleri ve yönlerini vurgulayan son sayfalarına çekmek isterim. Bu, oniki veya onüç yıl sonra İkinci Duma seçimlerindeki “Sol blok”da ve “Sol blok” taktiklerinde pratik ve politik ifadelerini bulacak olan önerilerin teorik bir formülasyonu idi. Menşeviklerin, proletarya ve köylülüğün devrimci – demokratik diktatörlüğü fikrine karşı olan kesimi, Sol bloka kesinlikle müsaade edilemeyeceğini savunarak bu konuda devrimci Sosyal Demokratların o çok eski ve çok önemli geleneğine — Zarya [56] ve eski Iskra [57] tarafından gayretle savunulan geleneğe geri dönmüşlerdi. “Sol blok” taktiklerinin koşullara bağlı ve sınırlı hoşgörülebilirliğinin, kaçınılmaz olarak Narodnizm üzerine aynı temel teorik Marksist görüşlerden gelmesi akla yatkındır.
Struve’ye karşı bu makaleyi (1894 – 95),1895’de St.Petersburg’daki Sosyal Demokrat faaliyetlerin deneyimleri temelinde 1897’nin sonuna doğru yazılan Rus Sosyal Demokratlarının Görevleri [3] izledi. Bu yazı, bu ciltte Sosyal Demokrat Sağ kanatla polemikler şeklinde ifade edilmiş olan diğer makale ve broşürlerdeki görüşleri, olumlu bir biçimde sunmaktadır. Görevler yazısının çeşitli önsözleri, bu faaliyetlerle Parti’mizin gelişiminin farklı dönemleri arasındaki bağlantıyı göstermek için burada tekrar basılmıştır ( örneğin Akselrod’un önsözü, broşürün “Ekonomizm”e karşı mücadeleyle bağlantısını vurgulamaktadır ve 1902’deki önsöz, Narodnaya Volya ve Narodnoye Pravo üyelerinin [58] gelişimlerinin altını çizmektedir).
“Zemstvo Zalimleri ve Liberalizmin Aniballeri” (4) yazısı 1901’de yurtdışında Zarya’da yayınlandı. Tabiri caizse, Struve’nin siyasi lider olduğu Sosyal Demokrat birliği çürütmektedir. 1895’de biz kendisini uyardık ve dikkatli bir şekilde kendimizi bir müttefik olarak ondan ayırdık. 1901’de, tamamen demokratik talepleri bile herhangi bir tutarlılıkla savunmaktan aciz bir liberal olarak ona karşı savaş ilan ettik.
1895’de, Batı’da Bernştayncılık’tan [59] birkaç yıl önce ve Rusya’da birçok “ileri” yazarın Marksizm’den tamamiyle kopmalarından önce ben, Bay Struve’nin güvenilmez bir Marksist olduğuna ve Sosyal demokratların onunla hiçbir alışverişleri olmaması gerektiğine işaret ettim. 1901’de, Rus devriminde Kadet Partinin ortaya çıkışından birkaç yıl önce ve bu partinin Birinci ve İkinci Duma’lardaki politik fiyaskosundan önce, 1905 – 07 yıllarındaki kitlesel politik hareketlerde tamamiyle açığa çıkan Rus burjuva liberalizminin bütün özelliklerini belirttim.
“Liberalizmin Aniballeri” yazısı bir liberalin yanlış akıl yürütmesini eleştiriyordu fakat bugün için, devrimimizdeki en büyük liberal partinin politikasına hemen hemen bütünüyle uygulanabilir. Biz 1905 – 07‘de acımasızca anayasal hayallerle savaşır ve Kadet Partisine karşı mücadele ederken, biz Bolşeviklerin liberalizmle ilgili olarak eski Sosyal Demokrat politikaya döndüğümüze inanma eğiliminde olanlara gelince, — “Liberalizmin Aniballeri” makalesi onlara yanlışlarını gösterecektir. Bolşevikler, devrimci Sosyal Demokrasinin geleneklerine sadık kaldılar ve liberallerin “anayasacı yalpalamalar” sırasında destek verdikleri ve bizim partimizin Sağ-kanat üyelerini geçici olarak yanlışa sürükleyen burjuvazinin zehirlemesine karşı pes etmediler.
Sonraki Ne Yapmalı ? broşürü,1902 başlarında yurtdışında yayımlandı.(5) Bu çalışma, artık yazınsal bir eğilim olmaktan çıkıp Sosyal Demokrat örgütlenme içerisinde varlığını sürdüren Sağ kanada yönelik bir eleştiriydi. Sosyal Demokratların ilk kongresi 1898 yılında yapılmıştı. Bu kongre, Emeğin Kurtuluşu grubunu içine alan Yurtdışı Rus Sosyal Demokratlar Birliği tarafından temsil edilen Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi’ni kurdu. Ancak merkez Parti organları polis baskısı altındaydılar ve yeniden kurulamadılar.
Aslında ortada birleşik bir parti yoktu : birlik hâlâ bir tasavvur, bir yönerge idi. Grev hareketi ve ekonomik mücadeleyle yaşanan karasevda, Sosyal Demokrat oportünizmin, “Ekonomizm” olarak bilinen tuhaf bir biçiminin yükselmesine yol açtı.1900’ün tam sonunda, Iskra grubu yurtdışında faaliyet göstermeye başladığında, bu konu üzerindeki bölünme zaten gerçekleşmişti.1900 ilkbaharında Plekhanov, Yurtdışı Rus Sosyal Demokratlar Birliği’nden istifa ederek kendi örgütü – Sotsial Demokrat’ı kurdu.
Iskra, resmen iki gruptan bağımsız olarak işe başladı fakat pratik amaçlarla, Birliğe karşı Plekhanov’un yanında yer aldı. Bu ikisini birleştirme çabası (Birlik ve Sotsial-Demokrat’ın 1901 Haziranında Zürih’teki Kongre’lerinde) başarısız oldu. Ne Yapmalı ? görüş ayrılıklarının nedenlerinin, Iskra’nın taktiklerinin ve örgütsel faaliyetlerinin niteliğinin sistematik bir muhasebesini vermektedir.
Ne yapmalı? Bolşevik’lerin şimdiki karşıtı Menşevikler ve ayrıca burjuva liberal kampa mensup –Kadetler, Tovarishch gazetesi yazarı Bezzaglavtsi [60] vb.- kalemler tarafından sık sık gündeme getirilmektedir. Bu yüzden broşürü, burada, tekrar, sadece örgütsel ilişkilere ve önemsiz polemiklere ait ayrıntıları atlamak suretiyle, biraz kısaltarak yayımlamaya karar verdim. Broşürün ana içeriğiyle ilgili olarak günümüz okurunun dikkatini aşağıdaki meseleye çekmek gerekiyor.
Bugün Ne Yapmalı?’yı eleştirenlerin temel hatası, broşürü, partimizin gelişim sürecinde oldukça gerilerde kalmış verili bir somut tarihsel durumla bağlantısından kopararak değerlendirmeleridir. Bu yanlış, örneğin, broşürün ortaya çıkışından yıllar sonra, yazılarında onun profesyonel devrimciler örgütüne yönelik dile getirdiği hatalı ve abartılı fikirlerden söz eden Parvus ( ve tabii ki, bir çok Menşevik) tarafından çarpıcı bir biçimde sergilenmiştir.
Bugün bu açıklamalar, sanki bunları yazanlar Partimizin gelişiminde bütün bir dönemi, o zamanlarda uğruna mücadele edilmek zorunda kalınmış olan, fakat uzun zaman önce pekiştirilmiş ve amaçlarına ulaşmış kazanımları gözardı etmek isterlermiş gibi, gülünç görünmektedir.
Bugün Iskra’nın (1901 ve 1902’de) profesyonel devrimciler örgütü fikrini abarttığını savunmak, Rus – Japon Savaşından sonra, Rus silahlı kuvvetlerinin gücünü abartmış oldukları, savaştan önce bu kuvvetlere karşı savaşmaya hazırlanma gereksinimini abarttıkları gerekçesiyle Japonları kınamaya benzemektedir. Zaferi kazanmak için, Japonlar, güçlerini olası en büyük Rus kuvvetine karşı düzenlemek zorundaydılar. Ne yazık ki, Partimiz hakkında hüküm verenlerin çoğu, bizim dışımızdan, konuyu bilmeyen, bir profesyonel devrimciler örgütü fikrinin bugün çoktan tam bir zafer kazanmış olduğunu kavramayanlardır. Eğer bu fikir o zamanlar öne sürülmüş olmasaydı, eğer biz bunun gerçekleşmesini engellemek isteyenlere karşı onu inatla dayatmış olmasaydık, o zafer olanaksız olurdu.
Ne Yapmalı? 1901 ve 1902’deki Iskra taktiklerinin ve Iskra örgüt politikasının bir özetidir. Tam anlamıyla bir “özet”, ne bir eksik ne bir fazla. 1901 ve 1902’ye ait Iskra sayılarına bir göz atma zahmetine katlanan herkes bunu açıkça görecektir. [6] Öte yandan, Iskra’nın o zamanın baskın eğilimi ekonomizme karşı verdiği mücadeleyi bilmeksizin, bu mücadelenin anlamını kavramaksızın bu özet hakkında hüküm vermek, boş gevezelikten ibarettir. Iskra bir profesyonel devrimciler örgütü için mücadele etmiştir. O, 1901 ve 1902’de bu mücadeleyi özel bir gayretle yürütmüş, o zamanın baskın eğilimi Ekonomizmi yenmiş ve nihayet 1903’te hedeflediği örgütü yaratmıştır. Bu örgütü daha sonra Iskracı saflarda ortaya çıkan çatlağa ve fırtınalar ve gerilimler döneminin tüm sarsıntılarına karşın muhafaza etmiş, Rus devrimi süresince korumuştur; örgütü 1901-02’den 1907’ye herhangi bir bozulmaya uğramadan taşımıştır.
Ve şimdi, bu örgüt uğruna verilmiş savaşım uzun zaman önce kazanılmış, atılan tohum boy vermiş ve hasat yapılmışken, birileri çıkıp bize şöyle diyor: “Bir profesyonel devrimciler örgütünü abartıyorsunuz!” Bu gülünç değil midir ?
Tüm devrim öncesi dönemi ve devrimden sonraki iki buçuk yılı (1905-1907) ele alın. Bizim Sosyal-Demokrat Partimizi, bütün bu süre boyunca, birlik, örgütlenme ve politikada devamlılık açılarından diğer partilerle karşılaştırın. O zaman partimizin bu açılardan diğer partilerden – Kadetlerden, Sosyalist Devrimciler vb.den tartışmasız bir biçimde üstün olduğunu itiraf etmek durumunda kalacaksınız.
Partimiz, devrimden önce bütün Sosyal Demokratlar tarafından resmen kabul edilen bir program oluşturdu ve bu programda değişiklikler yapıldığında, herhangi bir bölünme meydana gelmedi. 1903’den 1907’ye kadar ( resmi olarak 1905’den 1906’ya kadar) saflarındaki bölünmeye rağmen Sosyal Demokrat Parti, halka, parti içindeki durumu tam olarak anlattı ( İkinci Genel Kongre tutanakları, Üçüncü Bolşevik ve Dördüncü Genel Kongre veya Stockholm Kongresi). Bölünmeye rağmen Sosyal Demokrat Parti, tüm diğer partilerden önce geçici özgürlüğün sihirinden yararlanarak ideal demokratik bir yapıda legal bir örgüt, bir seçim sistemi ve kongrelerde örgütlü üye sayısına göre temsil sistemi kurdu. Sosyalist Devrimci veya Kadet Partilerinde ,bu ikincisi pratik olarak yasal olmasına, en iyi örgütlenmiş burjuva partisi olmasına ve bizim Partimizle kıyaslanamayacak fonlara, basını kullanma ve yasal faaliyetleri için daha fazla olanaklara sahip olmasına rağmen, hâlâ bugün bile bunları bulamazsınız. Ve İkinci Duma için bütün partilerin katıldığı seçimleri ele alın – bu seçimler Partimizin ve Duma grubunun üstün örgütsel birliğini açıkça göstermedi mi?
Bunu kimin başardığı, Partimizin bu üstün birlik, dayanışma ve sağlamlığını kimin var ettiği sorusu ortaya çıkıyor. Bu, inşasına en büyük katkıyı Iskra’nın yaptığı profesyonel devrimciler örgütü tarafından başarıldı.
Partimizin tarihini iyi bilen , Partinin kurulmasına omuz vermiş herhangi bir kimsenin, bu konuda ikna olması ve anında bunun bir eski üyelik listesi, Partiyi inşa etmek ve onu bugünkü haline getirmek için en çok çalışmış olan merkezi çekirdek olduğunu farketmesi için, örneğin Londra Kongresindeki gruplardan herhangi birinin delege listesine şöyle bir bakması yeter.
Elbette onların başarısı, esas olarak, en iyi temsilcileri Sosyal Demokrat Parti’yi inşa eden ve nesnel iktisadi koşullar nedeniyle, kapitalist toplumdaki diğer tüm sınıflardan daha büyük bir örgütlenme kapasitesine sahip olan işçi sınıfından gelmektedir. Bu koşula sahip olmayan bir profesyonel devrimciler örgütü, bir oyuncaktan, bir maceradan, bir tabeladan başka bir şey olamazdı. Ne Yapmalı?, savunduğu örgütün, “kendiliğinden mücadeleye atılan hakiki devrimci sınıf”la bağlantısı olmaması durumunda, anlamsız olduğuna işaret ederek bunu tekrar tekrar vurgulamaktadır. Fakat proletaryanın birleşik bir sınıf haline gelmeye yönelik nesnel kapasitesi, azami düzeyde, ancak faal insanlar ve kesin örgüt biçimleri vasıtasıyla gerçekleşir. 1900-1905 arası Rusya’da egemen olan tarihsel koşullarda Iskra dışında hiçbir örgütlenme bugün sahip olduğumuz Sosyal-Demokrat İşçi Partisi’ni yaratamazdı. Profesyonel devrimciler, Rus proleter sosyalizmi tarihinde üzerlerine düşen görevi yerine getirmişlerdir. Onların artık 1902-1905 dönemi “grupçuk”larının dar çerçevesine sığmayan bu eserini yeryüzündeki hiçbir güç yok edemez. Ayrıca, hareketin militan görevlerinin, o dönemde bu görevleri yerine getirmek üzere en doğru yolu bulmak için mücadele etmek zorunda olanlar tarafından abartıldığı yönündeki modası geçmiş şikâyetlerle sarsılmaya çalışılan elde edilmiş kazançların önemini küçümsemek de mümkün değildir.
Sözünü ettiğim tabii ki sadece eski Iskra dönemi grupçuklarının dar çerçevesidir. (Iskra 1903 sonlarında çıkan 51. sayıdan itibaren Menşevizmin denetimine girmiştir ve yeni Iskra’nın Menşevik editörlerinin beğeniyle söz ettikleri bir makalede Troçki’nin belirttiği üzere “eski ve yeni Iskra’yı birbirinden bir uçurum ayırmaktadır”). Bu grup ruhunu günümüz okuruna kısaca açıklamak gerekmektedir. Bu derleme içinde basılan Ne Yapmalı? ve Bir Adım İleri, İki Adım Geri (7) broşürleri okuyucuya, yurtdışındaki çevreler arasındaki, zaman zaman sert ve yıkıcı olan, ateşli bir tartışmayı sunmaktadır. Kuşkusuz, bu mücadele birçok rahatsız edici özellikler taşımaktadır. Tabiatıyla bu, ancak söz konusu ülkedeki genç ve olgunlaşmamış işçi hareketinde mümkün olabilecek bir şeydir. Elbette , Rusya’da bugünkü işçi hareketinin liderleri, Sosyal-Demokrasinin günümüzdeki görevlerine yoğunlaşmak için, grup geleneklerinin birçoğuyla bağlarını koparmak, grup faaliyetlerinin önemsiz yönlerini ve grup çekişmelerini unutmak ve bir kenara atmak zorundadırlar. Geçmişten miras kalan ve bugünkü görevlerimize uygun düşmeyen tüm grup ruhu kalıntılarının kökünü kazıyacak olan şey, ancak açık kitlesel faaliyetlerle birlikte, proleter unsurların katılımıyla Partinin genişlemesi olacaktır. Ve Bolşeviklerin Kasım 1905’te, yani legal faaliyet koşulları ortaya çıkar çıkmaz, Novaya Zhizn’de [62] [8] ilan ettikleri demokratik bir biçimde örgütlenmiş işçi partisine geçiş — bu geçiş, artık modası çoktan geçmiş olan eski grup tarzından fiilen, geri dönülmez bir biçimde kopuş demekti.
Evet, “ modası çoktan geçmiş” diyorum; zira eski grup ruhunu kınamakla iş bitmiyor ; geçmiş dönemin özel koşullarında onun taşıdığı önemin algılanması zorunludur. Bu gruplar o günler için gerekliydiler ve olumlu bir rol oynamışlardır. Otokratik bir devlette, özellikle tüm Rus devrimci hareketi tarihinin yarattığı zeminde, bu çevreler olmaksızın sosyalist işçi partisi ortaya çıkarılamazdı. Ve bu çevreler, yani sımsıkı ilişki içindeki çok az sayıda üyeden oluşan, kendine özgü ve hemen hemen daima kişisel dostluk temelinde bir araya gelen gruplar, Rusya’da sosyalist hareket ve işçi hareketinin gelişmesinde kaçınılmaz bir aşamayı temsil ediyordu. Hareket, büyüyüdükçe bu çevrelerin bir araya getirilmesi, onların arasında sıkı bağlar kurulması ve sürekliliğin sağlanması görevleriyle karşı karşıya geldi.
Bu, otokrasinin “elinin uzanamayacağı” bir harekât üssü gerektiriyordu –yani yurtdışı. Dolayısıyla yurtdışı grupçuklar, zorunluluktan doğdu. Aralarında herhangi bir bağlantı yoktu; Onların üzerinde, Rusya’da bir Parti şeklinde bir otorite yoktu ve böyle bir aşamada hareketin ana görevlerini kavrama konusunda, yani bir harekât üssünün tam anlamıyla nasıl kurulacağına ve bir bütün olarak Partinin inşasına hangi biçimde yardımcı olabileceklerine dair yaklaşımlarında farklılaşmaları kaçınılmazdı. Bu yüzden, bu grupçuklar arasında çatışma mukadderdi.
Bugün dönüp geriye baktığımızda bu çevrelerden hangisinin gerçekten bir harekât üssü gibi davranacak konumda olduğunu rahatça görebiliyoruz. Oysa o dönemde çeşitli çevreler henüz işe yeni başlarken, kimse bunu söyleyemezdi ve tartışmalar ancak mücadele yoluyla sonuca bağlanabilirdi.
Parvus’un sonradan eski Iskra’yı, yıkıcı bir grup mücadelesi yürütmek ve akabinde de uzlaşmacı bir politika savunmakla suçladığını hatırlıyorum. Olay olup bittikten sonra bunu söylemek kolaydır ve bunu söylemek, o zamanlar hakim olan koşulları anlamakta yetersiz kalmanın itirafıdır. Bir kere, bu çevrelerden birinin veya diğerinin gücü veya önemini saptamaya yarayacak bir kriter mevcut değildi. Bunların birçoğunun önemi, unutulmamış olmakla birlikte, abartılıyordu; fakat o zamanlarda, (bunlar ) mücadele vasıtasıyla kendi var olma haklarını savunmak istiyorlardı. İkincisi, bu çevreler arasındaki farklılıklar, o zamanlar kendileri için yeni (birşey olan) işlerin nasıl bir yön alacağı konusundaydı. Ben o zamanda ( Ne Yapmalı’da ) bu görünürdeki küçük farklılıkların aslında büyük önem taşıdıklarını, bu yeni işin daha başında, Sosyal Demokrat hareketin başlangıcında, işin ve hareketin genel niteliğinin tanımlanmasının propaganda, ajitasyon ve örgütlenmeyi çok önemli ölçüde etkileyeceğini belirttim. Daha sonraları Sosyal Demokratlar arasındaki tüm ihtilaflar, Partinin belirli konulardaki siyasi faaliyetlerinin doğrultusuyla ilgiliydi. Fakat o zamanlar tartışma, genel olarak tümüyle Sosyal Demokrat politikanın en genel ilkeleri ve temel hedefleri üzerine idi.
Grupçuklar görevlerini yaptılar ve artık, elbette, miatlarını doldurdular. Fakat eskimiş olmalarının nedeni, sadece, onların verdikleri mücadelenin, en keskin anlamda Sosyal Demokrat hareketin kilit sorunlarını oluşturması ve onların, bu sorunları uzlaşmaz bir devrimci ruhla çözerek, partinin yaygın faaliyetleri için sağlam bir temel yaratmalarıdır.
Ne Yapmalı üzerine, yazındaki tartışmalarda özellikle öne çıkan sorulardan yalnızca ikisi üzerinde duracağım. 1904’de,Bir Adım İleri, İki Adım Geri’nin çıkışından hemen sonra Iskra’da yazan Plekhanov, prensipte benimle kendiliğindenlik ve politik bilinç konusunda ters düştüğünü açıkladı. Ne bu açıklamaya, ( Cenevre’de Vperyod [63] gazetesindeki kısa bir not dışında) [9], ne de bunun Menşevik basındaki sayısız tekrarlarına cevap vermedim.
Cevap vermedim çünkü Plekhanov’un eleştirisi, açık bir şekilde, yalnızca bahane idi. Metinden kopartılarak ayıklanmış cümlelere, tam anlamıyla ustalıkla veya kesin olarak formüle etmediğim özel ifadelere dayanıyordu. Dahası, 1902’nin Mart’ında çıkan Ne Yapmalı ? broşürümün genel içeriğini ve tüm ruhunu görmezden geliyordu. Parti programının taslağı ( Plekhanov’un şekillendirip, Iskra editörlerinin düzelttikleri ) 1902 Haziran veya Temmuz’unda çıktı. Iskra editörlerinin hepsi taslakta kendiliğindenlik ve politik bilinç arasındaki ilişkinin formülasyonu üzerinde mutabık kalmışlardı.( benim Plekhanov’la yayın kurulunda yer alan, program üzerindeki anlaşmazlıklarım bu nokta üzerinde değil, küçük üretimin, büyük ölçekli üretim tarafından devre dışı bırakılması konusunda idi, ki ben buna ilişkin olarak ve proletaryanın veya genelde emekçi sınıfların duruşundaki farklılık konusunda Plekhanov’unkinden daha açık bir formül istiyordum; bu noktada ben, Partinin saf proleter karakterinin daha dar bir tanımında ısrar ettim).
Sonuç olarak bu konuda, Parti Program taslağı ile Ne Yapmalı ? arasında prensipte herhangi bir farklılık söz konusu olamazdı. İkinci Kongre’de ( Ağustos 1903), o zamanlar Ekonomist olan Martinov, programda ortaya konulduğu şekliyle bizim kendiliğindenlik ve politik bilinç üzerine görüşlerimize karşı çıktı. Bir Adım İleri’de belirttiğim gibi, Iskracılar’ın hepsi ona muhalif oldular. Dolayısıyla, anlaşmazlığın aslında Iskracılar’la, Ne Yapmalı ? ile program taslaklarının ortak noktasına saldıran Ekonomistler arasında olduğu açıktır. İkinci Kongre’de de, Ne Yapmalı ? da ortaya koymuş olduğum kendi formülasyonlarımı, özel ilkeler oluşturarak programatik düzeye çıkartma niyeti taşımıyordum. Aksine, kullanmış olduğum — ve o zamandan beri sık sık alıntılanan – ifade, Ekonomistlerin bir aşırı uca gitmiş olduklarıydı. Ne Yapmalı ?’ nın, Ekonomistlerin eğmiş oldukları çubuğu düzelttiğini söylemiştim. (bkz.1903 R.S.D.İ.P İkinci Kongresi tutanakları, Cenevre, 1904 ).Bunu,yalnızca ne kadar eğritilmiş olursa olsun, hareket çizgimizi en düzgün olacak şekilde büyük bir gayretle düzelttiğimiz için vurguladım. [10]
Bu sözlerin anlamı yeterince açıktır: Ne Yapmalı? Ekonomist çarpıtmaların tartışmacı bir üslupla düzeltilmesidir ve broşüre başka bir gözle bakmak yanlış olur. Plekhanov’un bu broşüre karşı yazmış olduğu makalenin yeni Iskra kolleksiyonunda ( İki Yıl ) tekrar basılmadığını eklemem gerekiyor ve bu nedenle burada Plekhanov’un argümanlarını ele almıyorum, yalnızca Menşevik yayınlarında buna ilişkin pek çok referansla karşılaşabilecek olan günümüz okuruna ilgili sorunu açıklıyorum.
İkinci açıklamam ekonomik mücadele ve sendikalarla ilgilidir. Bu konudaki görüşlerim , yazında sık sık yanlış tanıtılmıştır ve ben, bu yüzden, Ne Yapmalı’da ekonomik mücadele ve sendikaların muazzam önemini açıklamaya oldukça yer ayrılmış olduğunu vurgulamalıyım. Ben, sendikaların tarafsızlığını savundum ve muhaliflerimin iddialarına rağmen, daha sonra yazılmış broşür veya gazete yazılarımda bu görüşümü değiştirmedim. Yalnız, R.S.D.İ.P Londra Kongresi ve Stuttgart Uluslararası Sosyalist Kongresi, beni, sendikaların tarafsızlığının bir ilke olarak savunulamayacağı sonucuna yöneltti. Tek doğru ilke, sendikaların Parti ile mümkün olan en yakın işbirliğidir. Bizim politikamız, sendikaları Partiye yakınlaştırmak ve onunla bağlantılarını kurmak olmalıdır. Bu politika tüm propaganda, ajitasyon ve örgütlenme çalışmalarımızda, yalnızca bizim görüşlerimizin “kabul edilmelerini” sağlamaya çalışmadan ve farklı düşüncedekileri sendikalardan ihraç etmeden, kararlılıkla ve ısrarla takip edilmelidir.
*** *** ***
Bir Adım İleri, İki Adım Geri broşürü 1904 yazında Cenevre’de yayımlandı. Bolşeviklerle Menşeviklerin İkinci Kongre’de ( Ağustos 1903) başlayan bölünmelerinin ilk aşamasını ele almaktadır. Örgütsel mücadelenin küçük ayrıntıları, özellikle Parti merkezlerinin kişisel bileşimleriyle ilgili noktalar, günümüz okurunu ilgilendirmeyeceği ve gerçekte de, unutulmaları daha iyi olacağı için, bu broşürü yarıya indirdim. Ancak kanımca önemli olan, İkinci Kongre’de taktik ve diğer kavramlar üzerindeki anlaşmazlığın analizi ve Menşeviklerle örgütlenme konularındaki polemiktir. Bunların her ikisi de bizim devrimimizdeki işçi partisinin tüm faaliyetlerine damga vurmuş olan eğilimler olarak Menşevizm ve Bolşevizm’i anlamak için gereklidir.
Ben, Sosyal Demokrat Parti’nin İkinci Kongresi’ndeki tartışmalardan, tarım programı üzerindeki tartışmadan bahsedeceğim. Olaylar, o zamanlar programımızın ( kesinti toprakların – otrezki, ç.n—iadesi ) [64] fazla sınırlı olduğunu ve devrimci – demokratik köylü hareketinin gücünü küçümsediğini göstermiştir. – şimdiki baskının 2.cildinde bunu daha ayrıntılı olarak ele alacağım.[11] Burada, bu aşırı derecede sınırlı tarım programının bile o zamanlar Sosyal Demokrat Sağ kanat tarafından çok geniş olarak addedildiğinin altını çizmek önemlidir. Martinov ve diğer Ekonomistler, bunun çok ileriye gitmek olduğunu söyleyerek itiraz ediyorlardı ! Bu, eski Iskra’nın Ekonomizme karşı, Sosyal Demokrat politikayı daraltma ve özelliklerini küçümseme girişimlerine karşı vermiş olduğu bütün mücadelenin pratikteki büyük önemini göstermektedir :
O zamanlar (1904’ün ilk yarısında) Menşeviklerle aramızdaki anlaşmazlıklar örgütsel sorunlarla sınırlıydı. Ben, Menşeviklerin tavrını “ örgütlenme konularında oportünizm” olarak tanımladım. Buna karşı çıkan P.B.Axelrod, Kautsky’e şunu yazdı : “ Benim işlemeyen kafam, şimdilerde programatik ve taktiksel görüşlerden bağımsız ve onlarla doğrudan bağlantısı yokmuş gibi öne sürülen bu ‘örgütlenme konularında oportünizm’ denilen şeyi kavramaktan aciz.” ( 6 Haziran 1904 tarihli mektup, yeni Iskra kolleksiyonu İki Yıl’da yeniden basıldı, Bölüm II, sh.149 )
Örgütsel görüşlerde oportünizmin taktik görüşlerdeki oportünizmle doğrudan ilişkisi, Menşevizm’in 1905 – 1907 arasındaki tüm kayıtlarında yeterince görülmektedir. Bu “anlaşılmaz şey”e, “ örgütlenme konularında oportünizm” e gelince, pratik deneyim, benim değerlendirmemi, beklentilerimi de aşan bir şekilde doğruladı. Menşevik Cherevanin bile şimdi ( 1907 Londra R.S.D.İ.P Kongresi üzerine broşürüne bakın ), Axelrod’un örgüte ilişkin planlarının ( o çok konuşulan “emek kongresi” vb.) yalnızca, proletaryanın davasını alt üst edebilecek bölünmelere yol açacağını kabul etmek zorunda kaldı. Dahası, aynı Cherevanin bu broşüründe bize, Londra’da Plekhanov’un Menşevik fraksiyon içerisinde “örgütsel anarşizm” ile mücadele etmek zorunda kaldığını anlatıyor. 1907’de hem Cherevanin’in ve hem de Plekhanov’un, önde gelen Menşeviklerin “örgütsel anarşizm”lerini farketmek zorunda kaldıklarını görünce, demek ki benim 1904’de “ örgütlenme konularında oportünizm”e karşı mücadele etmem boşuna değilmiş.
Menşevikler örgütsel oportünizmden taktik oportünizme geçtiler. Zemtsvo Kampanyası ve “Iskra’nın” Planı [12] broşürü ( yanılmıyorsam,1904 sonuna doğru, Kasım veya Aralık’ta, Cenevre’de yayınlandı ) onların bu yöndeki ilk adımıdır. Güncel yazılarda sık sık Zemtsvo kampanyası üzerindeki anlaşmazlığın nedeninin, Bolşeviklerin Zemtsvo halkı önünde gösteriler örgütlemekte hiçbir yarar görmemeleri olduğuna ilişkin açıklamalar yer almaktadır. Okuyucu, durumun böyle olmadığını anlayacaktır. Anlaşmazlıkların nedeni Menşeviklerin, bizim liberaller arasında paniğe neden olmamamız konusunda ısrar etmeleriydi ve bunun da ötesinde, 1902’deki Rostov grevinden, 1903’de yaz grevleri ve barikatlara çıkılmasından sonra ve 9 Ocak 1905’in arifesinde Menşevikler, Zemtsvo halkı [65] önünde gösteri yapma düşüncesini, en üst gösteri türü olarak övmekteydiler. Bizim bu Menşevik “Zemtsvo kampanyası planı”na karşı tavrımız, Bolşevik gazete Vperyod’un birinci sayısında (Cenevre, Ocak 1905 ) bu konudaki bir yazının başlığında ifade edildi : “Proleterlerin Doğru Gösterileri ve Bazı Aydınların Zayıf Argümanları “[13]
Bu derlemeye dahil edilen son broşür, Demokratik Devrimde Sosyal Demokrasi’nin İki Taktiği, 1905’in yazında Cenevre’de yayınlandı. [14] < Bu broşür>, Menşeviklerle aramızdaki köklü taktik farklılıkların sistematik bir açıklamasıdır. Bu farklılıklar, Londra’daki Üçüncü (bahar) R.S.D.İ.P (Bolşevik) Kongresinde ve bizim burjuva devrimimizin bir bütün olarak proletaryanın görevleri açısından Bolşevikler ve Menşevikler tarafından değerlendirilmesindeki temel ayrılıkları saptayan Cenevre’deki Menşevik Konferansı kararlarında tam olarak formüle edilmişlerdi. Bolşevikler demokratik devrimde proletaryanın öncü rolüne sahip olduğunu ileri sürmekteydiler. Menşevikler ise proletaryanın rolünü “aşırı bir muhalefete” indirgiyorlardı. Bolşevikler, muzaffer bir devrimin, “proletarya ve köylülüğün devrimci – demokratik diktatörlüğü” anlamına geldiğini savunarak, devrimin sınıfsal önemi ve sınıf karakterinin olumlu bir tarifini yapıyorlardı. Menşevikler burjuva devrimini her zaman o kadar yanlış yorumladılar ki, bu, proletaryanın rolünün burjuvaziye tabi ve ona bağlı olması konumunu kabul etmeleri sonucuna vardı.
İlkelerdeki bu farklılıkların pratik faaliyetlere nasıl yansıdığı, herkesin malumudur. Bolşevikler, Bulygin Duma’sını boykot etttiler; Menşevikler kararsız kaldılar. Bolşevikler Witte Duma’sını boykot ettiler; Menşevikler tereddüt ettiler ve halkın oyuna başvurdular, fakat bunu Duma için yapmadılar. Menşevikler Birinci Duma’da bir Kadet Hükümetini ve Kadet politikasını desteklerken, Bolşevikler, “Sol bir yürütme komitesi” [66] lehine propagandaya paralel olarak, kararlı bir şekilde anayasacı hayalleri ve Kadet karşı – devrimciliğini teşhir ettiler. Ayrıca, Menşevikler, Kadetlerle bir blok oluşturulması için çağrı yaparken, Bolşevikler İkinci Duma seçimlerinde bir Sol blok için çalıştılar, vesaire, vesaire.
Şimdi öyle görünüyor ki, Rus devrimindeki “Kadet dönemi” ( bu ifade Mart 1906 tarihli Kadetlerin Zaferi ve İşçi Partisi’nin Görevleri broşüründen alınmıştır) [15] sona ermiştir. Kadetlerin karşı – devrimci niteliği tümüyle teşhir edilmiştir. Kadetler kendileri başından beri devrime karşı savaşmış olduklarını itiraf etmeye başlıyorlar ve Bay Struve, içtenlikle Kadet liberalizminin iç düşüncelerini açığa vuruyor. Sınıf bilincine sahip proletarya geriye dönüp de bu Kadet dönemine, bu “anayasal yalpalama”nın bütününe ne kadar dikkatli bir şekilde bakarsa, Bolşeviklerin hem bu dönemi ve hem de Kadet Partisinin özünü önceden doğru değerlendirmiş olduklarını ve Menşeviklerin aslında yanlış bir politika, proletaryayı burjuva liberalizminin boyunduruğu altına sokmak uğruna, nesnel olarak proletaryanın bağımsız politikasından vazgeçmeye eşdeğer bir politika izlediklerini, o denli açık biçimde görecektir.
Geçmişe dönük olarak, son on iki yıl içerisinde Rus Marksizmi ve Sosyal Demokrasinin iki akımı arasındaki mücadeleye bir göz atınca, ”legal Marksizm”, “Ekonomizm”, ve “Menşevizm”in, bir ve aynı tarihsel eğilimin değişik biçimleri oldukları sonucuna ulaşmak kaçınılmaz olmaktadır. Bay Struve ve benzerlerinin “legal Marksizmi” (1894), Marksizmin burjuva yazınındaki bir yansımasıydı. 1897 ve daha sonraki yıllarda, Sosyal Demokrat faaliyetlerde ayrı bir akım olarak “Ekonomizm”, aslında, hemen hemen burjuva – liberal “Credo”da öne sürülen programı uyguladı: ekonomik mücadele işçilerin, siyasi mücadele liberallerin <işidir>. Menşevizm, yalnızca edebi bir akım, yalnızca Sosyal Demokrat faaliyetlerde bir eğilim değil, Rus devriminin ilk aşamasında (1905 – 07) kendi ayrı politikasını – pratikte proletaryayı burjuva liberalizmine tabi kılan (16) bir politikayı izlemiş olan, birbirine sıkıca bağlı bir fraksiyondur.
Kapitalist ülkelerin tümünde, proletarya, kaçınılmaz şekilde sağdaki komşusu, küçük burjuvaziye binlerce geçici bağla bağlıdır. İşçi partilerinin hepsinde kaçınılmaz olarak, görüşleri, taktikleri ve örgütsel “çizgisi” itibariyle, küçük burjuvazinin oportünist eğilimlerini yansıtan az çok tanımlanmış bir Sağ kanat ortaya çıkar. Rusya gibi bir küçük burjuva ülkesinde, burjuva devrimi çağında, genç Sosyal Demokrat İşçi Partisinin kuruluş aşamasında, bu eğilimler, kendilerini, Avrupa’daki herhangi bir ülkedekinden çok daha şiddetli, kesin ve açık bir biçimde ortaya koymak zorundaydılar. Devrimci Marksizm’i güçlendirmek ve Rus işçi sınıfını kurtuluş mücadelesinde çelikleştirmek için bu eğilimin Rus Sosyal Demokrat hareketinin gelişiminin farklı dönemlerinde büründüğü çeşitli biçimleri tanımak gerekmektedir.
Eylül 1907
Dipnotlar:
(1) Şimdiki baskısına bakınız, Cilt. 1, sh.. 333-507. –Ed.
(2) Şimdiki baskısına bakınız, cilt. 3, sh.. 21-632. –Ed.
(3) Şimdiki baskısına bakınız, cilt. 2, sh.. 321-51. –Ed.
(4) Şimdiki baskısına bakınız, cilt. 5, sh. 31-80. –Ed.
(5) Şimdiki baskısına bakınız, cilt. 5, sh. 317-529. –Ed.
[6] Bu baskının 3.cilti, Iskra’nın bu yıllardaki en önemli makalelerini içerecektir. .[61]
(7) şimdiki baskısına bakınız,Cilt 7,sh.203 – 425
[8] şimdiki baskısına bakınız,Cilt 10,sh.29 – 39 – Ed. [Aktaran’ın Notu : Lenin’in “ Parti’nin Reorganizasyonu” çalışmasına bakınız — DJR]
(9) şimdiki baskısına bakınız,Cilt 8,sh.245,– Ed. [Aktaran’ın Notu : Lenin’in çok kısa “ Parti Programının Tarihi çalışmasına bakınız — DJR]
(10) şimdiki baskısına bakınız,Cilt 6,sh.491,– Ed. [Aktaran’ın Notu : Lenin’in R.S.D.İ.P İkinci Kongresi., 17 (30) Temmuz – 10 (23) Ağustos,1903. bakınız — DJR]
(11) bu cildin 256 – 58 sh.bakınız,– Ed. [Aktaran’ın Notu : Lenin’in İlk Rus Devriminde Sosyal Demokrasi’nin Tarım Programı,1905 – 07, Bölüm II, §1]
(12) Şimdiki baskısına bakınız, cilt. 7, sh. 497-518. –Ed.
(13) Şimdiki baskısına bakınız, cilt. 8, sh. 29-34. –Ed.
(14) Şimdiki baskısına bakınız, cilt. 9, sh. 15-140. –Ed
(15) Şimdiki baskısına bakınız, cilt. 10, sh. 199-276. –Ed.
(16) İkinci Parti Kongresindeki ( Bir Adım İleri, İki Adım Geri,1904 ile karşılaştırınız) çeşitli akımları ve görüş nüansları arasındaki mücadelenin analizi, 1897 ve onu izleyen yılların Ekonomizmi ile direkt ve sıkı bağları şüphe götürmeyecek biçimde gösterecektir. Ben, Ne Yapmalı ? (1902) broşüründe, Sosyal Demokrat harekette Ekonomizm ile 1895 – 97 yıllarının “legal Marksizm”i veya “Struve’cilik” in bağlantısını göstermiştim. Legal Marksizm – Ekonomizm – Menşevizm, yalnızca ideolojik olarak değil, aynı zamanda doğrudan tarihsel devamlılıklarıyla da birbirleriyle bağlantılıdırlar.
Notlar:
[52] 1907’de, M.S.Kernov yönetimindeki Zerno Yayınevi, On iki Yıl genel başlığı altında Lenin’in eserlerinden üç ciltlik bir derleme yayınlamaya karar verdi. Bu yayının orijinal sözleşmesi Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesine bağlı Marksizm – Leninizm Enstitüsünün Merkez Parti Arşivi’nde bulunmaktadır. Yalnızca birinci cilt ve ikinci cildin ilk bölümü yayınlandı. Birinci cilt şunları içermekteydi : Narodnizmin Ekonomik İçeriği ve Bunun Bay Struve’nin Kitabındaki Eleştirisi; Rus Sosyal Demokratlarının Görevleri ; Zemstvo Zalimleri ve Liberalizmin Aniballeri ; Ne Yapmalı ?; Bir Adım İleri, İki Adım Geri ; Zemtsvo Kampanyası ve Iskra’nın Planı ; Demokratik Devrimde Sosyal Demokrasinin İki Taktiği . Birinci cilt Kasım 1907’de baskıdan çıktı (kapaktaki tarih 1908’dir) ve çıkar çıkmaz toplatıldı fakat bu baskının büyük kısmı kurtarılmıştı ve kitap illegal olarak elden ele dolaştı.
İkinci cilt, Lenin’in tarım sorunu üzerindeki yazılarını kapsayacaktı. Sansürün baskısı nedeniyle On iki Yıl başlığından vazgeçildi ve bu cildin iki bölüm olarak basılmasına karar verildi: birinci bölüm 1899’da Ekonomik Araştırmalar ve Makaleler derlemesinde basılmış olan legal çalışmaları, ikinci bölüm illegal çalışmaları içerecekti. Lenin, İkinci cilde, yeni bitirdiği Birinci Rus Devriminde Sosyal Demokrasinin Tarım Programı,1905 – 1907 adlı kitabını da dahil etti. Ancak bu yayın planı gerçekleşmedi. İkinci cildin yalnızca birinci bölümü 1908 başında Tarım Sorunu adıyla çıktı. Bu bölüm, şu yazıları içeriyordu : Ekonomik Romantizmin Bir Karakterizasyonu , Perm Guberniyasında 1894 – 95 El Zanaatları Sayımı ve “El zanaatları” Endüstrisinin Genel Sorunları ve Tarım Sorunu ve Marx’ın Eleştirmenleri” ( Bölümler I – XI). Birinci Rus Devriminde Sosyal Demokrasinin Tarım Programı,1905 – 1907 kitabının da dahil edildiği İkinci cildin ikinci bölümü, polis tarafından matbaada el koyularak, imha edildi. Üçüncü cilt, Bolşevik basında ( Iskra,Vperyod, Proletary, Novaya Zhizn ve diğerleri) yer almış olan programatik ve polemik yazılarını içerecekti. Devrimci yazına karşı baskının yoğunlaşması ve sansürün zulmü, üçüncü cildin basımını engelledi.[ sh.94]
[53] Emeğin Kurtuluşu grubu – G. V. Plekhanov tarafından 1883’de İsviçre’de kurulan ilk Rus Marksist grubu. Grubun diğer üyeleri P. B. Axelrod, L. G. Deutsch, Vera Zasulich, and V. N. Ignatov idi.
Emeğin Kurtuluşu grubu Rusya’da Marksizmin propagandası için çok şey yaptı. Marx ve Engels’in Komünist Manifesto, Marx’ın Ücretli Emek ve Sermaye, Engels’in Ütopik ve Bilimsel Sosyalizm gibi eserlerini ve Marksizm’in kurucularının diğer eserlerini Rusça’ya çevirip, yurtdışında bastırdılar ve Rusya’da dağıttılar ve ayrıca kendi yayınlarıyla Marksizmi halka tanıttılar. Onların çalışmaları, Rusya’da Marksizm’in yayılmasının ve Sosyal Demokrat hareketin gelişmesinin önündeki başlıca engel olan Narodnizm’e sert bir darbe indirdi. Sosyalizm ve Politik Mücadele (1883), Farklılıklarımız (1885) ve diğer yazılarında Plekhanov, Narodniklerin gerici görüşlerini Marksist bakış açısından eleştirdi. ( Rusya’nın gelişmesinde kapitalist olmayan yol ile ilgili görüşleri, devrimci harekette proletaryanın öncü rolünün inkârı, tarihte bireyin rolü üzerine öznel – idealist görüşleri, vb.) Plekhanov’un, Emeğin Kurtuluşu grubu tarafından yayınlanan Rus Sosyal Demokratlarının programı için iki taslağı ( 1883 ve 1885), Rusya’da Sosyal Demokrat bir parti’nin kurulmasına doğru atılmış önemli bir adımdı. Plekhanov’un Monist Tarih Görüşünün Gelişimi (1895) kitabı “Rus Marksistlerinin bir kuşağının yetişmesine hizmet etmiştir” (Lenin, şimdiki baskıya bakınız, Cilt 16, “Vperyod Fraksiyonu”). Bu kitap, Marksist görüşlerin yayılmasında ve diyalektik ve tarihsel materyalizmi açıklamada çok önemli bir rol oynadı. Grup, Sotsial Demokrat derlemelerinin dört cildini ve işçiler için bir dizi broşürü yayınlayarak Rusya’da dağıttı.
Engels, “içtenlikle ve çekincesiz bir şekilde Marx’ın büyük ekonomik ve tarihsel teorilerini kabul eden” Emeğin Kurtuluşu grubunun ortaya çıkışını memnuniyetle karşıladı. (Karl Marx, Friedrich Engels, Ausgewählte Briefe, Berlin, Dietz Verlag, 1953, S. 455). Plekhanov ve Vera Zasulich, Engels’in kişisel dostlarıydı ve onunla yıllarca yazıştılar. Grup, uluslararası işçi hareketiyle ilişkiler kurdu ve İkinci Enternasyonalin Birinci Kongresinden (Paris,1889) başlayarak ve tüm varlık süresi boyunca, Enternasyonalin bütün kongrelerinde Rusya Sosyal Demokrasisini temsil etti.
Grup, Rusya’daki işçi hareketiyle pratikte bağları olmamasına rağmen, Rusya işçi sınıfının devrimci bilincini geliştirmede önemli bir rol oynadı. Lenin, bu grubun “Sosyal Demokrat hareketin teorik temellerini hazırlamış olduğuna ve işçi sınıfı hareketine doğru ilk adımları attığına” işaret etmiştir. (şimdiki baskıya bakınız, cilt. 20, “ İşçi Sınıfı Hareketinde İdeolojik Mücadele “). Aynı zamanda grup üyeleri, ciddi hatalardan suçluydular. Liberal burjuvazinin rolünü abartmış ve proletarya devriminin yedek gücü olarak köylülüğün devrimci rolünü küçümsemişlerdi. Bu hatalar, gelecekte Plekhanov ve grubun diğer üyeleri tarafından benimsenen Menşevik görüşlerin mikrobunu içermekteydiler.
Grubun inisiyatifiyle, 1894 yılında Yurtdışı Rus Sosyal Demokratlar Birliği kuruldu. Üyeleri,1900 yılında Birlik’ten ayrıldılar ve Sotsial Demokrat adında devrimci bir örgüt kurdular. Grubun Iskra ve Zarya’nın yazı kurulundaki üyeleri, Plekhanov, Axelrod ve vera Zasulich’ti. Emeğin Kurtuluşu grubu, Ağustos 1903’deki R.S.D.İ.P İkinci Kongresinde kendisini feshettiğini açıkladı. [ sh.94]
[54] St. V. V. Starkov, R. S. I. Radchenko, K. , R. E. Klasson’dur. [sh.98]
[55] Novoye Slovo ( Yeni Söz ) – St.Petersburg’da 1894’den sonra liberal Narodnikler tarafından ve 1897 baharından itibaren de “legal Marksistler” tarafından yayınlanan aylık bilimsel, edebi ve siyasi dergi. Bu dergide Lenin’in iki yazısı, “Ekonomik Romantizmin Bir Karakterizasyonu” ile “Belirli Bir Gazete Yazısı Hakkında” yayınlandı. Dergi, Aralık 1897’de çarlık yetkilileri tarafından kapatıldı. [sh..98]
[56] Zarya (Şafak) – 1901 – 1902’de Iskra’nın editörleri tarafından yayınlanan Marksist teorik ve siyasi dergi. Lenin’in “Günlük Notlar”, “Zemtsvo Zalimleri ve Liberalizmin Aniballeri”, Tarım Sorunu ve “Marx’ın Eleştiricileri” nin ilk dört bölümü ( Tarım Sorunu ve Bay ‘Eleştirmenler’ başlığıyla), “İçişlerimizin Eleştirisi” ve “Rusya Sosyal Demokrasisinin Tarım Programı” makaleleri bu dergide yayınlandı. Dergi dört sayı çıktı. [sh.99]
[57] Iskra (Kıvılcım ) – 1900 yılında Lenin tarafından kurulmuş olan ilk bütün –Rusya illegal Marksist gazetesi. R.S.D.İ.P İkinci Kongresi’nden sonra Parti’nin Merkez Yayın organı oldu. Lenin’in eski Iskra’ya ilişkin referansları, gazetenin 1’den 51’e kadarki sayılarını kapsamaktadır. Bu sayıdan sonra Iskra Menşeviklerin fraksiyon yayını haline gelmiştir. [sh.99]
[58] Narodnaya Volya (Halkın İradesi ), üyeleri Narodovoltsi olarak tanınan bu grup,1891 sonbaharında St.Petersburg’da kuruldu. Asli üyeleri arasında M. S. Olminsky (Alexandrov) N. L. Meshchervakov, Y. M. Alexandrova, A. A. Fedulov, and A. A. Yergin bulunmaktaydı. Bu grup, Narodnaya Volya programını benimsemişti. Yayınları arasında bir dizi illegal broşür ve kitapçık, İşçi Derlemeleri ve Letuchy Listok (Kitapçık )’un iki sayısını yayınladı. Grup Nisan 1894’de polis tarafından bastırıldı ancak kısa bir süre sonra faaliyetlerine devam etti. O dönemde, Narodnaya Volya’nın görüşlerini terkederek, Sosyal Demokrat görüşleri benimseme sürecindeydiler. Letuchy Listok’un, Aralık 1895’de çıkan 4.sayısında,Sosyal Demokrat etkinin işaretleri açıkça görülmekteydi. Grup, St.Petersburg İşçi Sınıfının Kurtuluşu İçin Mücadele Birliği’yle ilişki kurdu ve Birliğin yayınlarından bazılarını (örneğin, Lenin’in Fabrika İşçilerine Uygulanan Para Cezaları Yasası Hakkında Açıklama yazısını) bastırdı ve Rabocheye Dyelo gazetesinin Birlik’le ortaklaşa yayınlanması için hazırlıklara girişti. Mayıs 1896’da hapishaneden gizlice çıkartılmış olan Lenin’in Grevler Üzerine broşürünün basımında bu grubun matbaasını kullanmak için de hazırlıklar yapılmıştı. ( bu broşürün el yazması hâlâ bulunamamıştır). Ancak bu plan matbaanın polis tarafından bulunması ve polis baskısı nedeniyle yürümedi ve üyelerinin Haziran 1896’da tutuklanmalarından sonra grubun varlığı ortadan kalkmış oldu. Sonunda, üyelerinden bazıları (P. F. Kudelli, N. L. Meshcheryakov, M. S. Olminsky, ve diğerleri) R.S.D.İ.P içerisinde aktif kişiler olurken, çoğunluk Sosyalist Devrimci Parti’ye katıldılar.
Üyeleri, Narodopravtsi olarak tanınan Narodnoye Pravo (Halkın Hakkı ) grubu,1893 yazında eski Narodopravtsi’ler 0. V. Aptekman, A. I. Bogdanovich, A. V. Gedeonovsky, M. A. Natanson, N. S. Tyutchev ve diğerleri tarafından kurulmuş olan, Rus demokrat entellektüellerinin illegal örgütüydü . Narodopravtsi tüm muhalif grupları siyasi reformlar uğruna mücadele için birleştirmeyi amaç edindi. Bu örgüt, iki programatik belge yayınladı — “ Manifesto” ve “Acil Bir Sorun”. Grup 1894 ilkbaharında çarlık yetkilileri tarafından bastırıldı. Lenin’in Narodnoye Pravo’yu siyasi bir parti olarak değerlendirmesi için bakınız Halkın Dostları Kimlerdir ve Sosyal Demokratlara Karşı Nasıl Savaşırlar ? (şimdiki baskı, cilt. 1, sh. 320-32) ve Rus Sosyal-Demokratlarının Görevleri (şimdiki baskı, cilt. 2, sh. 344-45). Narodopravtsi’lerin çoğu sonradan Sosyalist Devrimci Parti’ye katıldılar. [sh.99]
59] Bernstein’cılık – Alman ve uluslararası Sosyal Demokrasi ‘de anti Marksist oportünist bir akım. 19.yüzyılın sonlarında ortaya çıktı ve adını, Alman Sosyal Demokrat Partisindeki Sağ oportünist eğilimin en açık sözlü temsilcisi olan Eduard Bernstein’dan aldı. [sh.100]
[60] Bezzaglavtsi — 1905 – 1907 devriminin güçten düşme döneminde Rus aydınlarının (S. N. Prokopovich, Y. D. Kuskova, V. Y. Bogucharsky, V. V. Portugalov, V. V. Khizhnyakov, ve diğerleri ) kurmuş oldukları yarı – Kadet,yarı – Menşevik bir grup. Adlarını ondan aldıkları haftalık siyasi dergi Bez Zaglaviya (kelime anlamı – İsimsiz ) Prokopovich’in editörlüğünde 1906’nın Ocak – Mayıs ayları arasında yayınlanmıştır. Sonraları Bezzaglavtsi, Kadet sol kanat gazetesi Tovariş etrafında toplanmışlardır. Görünüşte tarafsızlık maskesi altında burjuva liberalizminin ve oportünizmin fikirlerini savunmuşlar ve Rus ve uluslararası Sosyal Demokrasi içerisindeki revizyonistleri desteklemişlerdir. [sh.101]
[61] “ bu yayının 3.cildi “ – Oniki Yıl derlemesinin üçüncü cildini ifade etmektedir, ki bu cilt yayınlanmamıştır. [sh.102]
[62] Novaya Zhizn ( Yeni Hayat ) – St.Petersburg’da, 27 Ekim (9 Kasım) – 3 Aralık ( 16 Aralık) 1905 tarihleri arasında yayınlanmış ilk legal Bolşevik gazetesi. Lenin Kasım başlarında Rusya’ya döndüğünde gazetenin editörlüğünü üstlendi. Novaya Zhizn aslında R.S.D.İ.P’nin Merkez Yayın Organı idi. V. D. Bonch-Bruyevich, V. V. Vorovsky, A. V. Lunacharsky, M. S. Olminsky, ve diğerleri, gazete ile yakın ilişki içindeydiler. Maxim Gorki aktif olarak işbirliği yaptı ve gazeteye büyük mali destek sağladı. Gazetenin sirkülasyonu 80,000’e ulaşmıştı fakat sürekli baskı altındaydı. Çıkmış olan yirmi yedi sayıdan on beşine el konulmuştu. 27.sayısının çıkışından sonra hükümet tarafından kapatıldı. 28.ci son sayı, illegal olarak çıkartıldı. [s.105]
[63] Vperyod ( İleri ) – 22 Aralık,1904’den ( 4 Ocak,1905), 5 Mayıs (18 Mayıs) 1905’e kadar Cenevre’de yayınlanan haftalık illegal Bolşevik gazete. On sekiz sayı çıktı. Lenin, gazetenin örgütleyicisi, yöneticisi ve ideolojik kılavuzuydu. Yazı kurulunun diğer üyeleri, V. V. Vorovsky, A. V. Lunacharsky,ve M. S. Olminsky idi. Gazetenin Menşevizmle mücadelede, Parti ilkelerinin yeniden oluşturulmasında ve yükselen devrimin yarattığı taktik sorunların açıklanması ve formüle edilmesinde oynadığı olağanüstü rol,Üçüncü Parti Kongresi’nin özel bir kararıyla takdirle kaydedildi ve yazı Kuruluna teşekkür edildi. [sh.107]
[64] Kesinti topraklar (otrezki ) – Rusya’da serfliğin kaldırılması sırasında,toprak sahipleri tarafından köylülerden (koparılıp ) alınan topraklar. [sh.109]
[65] Zemstvo – aristokratların yönetimindeki yerel öz-yönetim organları. Zemtsvo’lar 1864’de Rusya’nın merkez guberniyalarında kurulmuşlardı. Yetkileri yalnızca ekonomik işlerle (hastahaneler,yollar,istatistikler, sigorta vb.) sınırlıydı. İçişleri Bakanlığı ve eyalet valilerine bağlıydılar ve bunlar,hükümetçe istenmeyen kararları bozabiliyorlardı. [sh.110]
[66] Sol Yürütme Komitesi – böyle bir komitenin oluşturulması sloganı, Duma’da işçilerin vekillerinin izlediği sınıf çizgisinin bağımsızlığını sağlamak, köylü vekillerinin faaliyetlerini yönlendirmek ve onları Kadetlerin etkilerinden korumak için Bolşevikler tarafından ileri sürülmüştü. Menşevikler bu slogana, “ulusal muhalefet” sloganıyla karşı çıktılar, yani, onlar Kadetleri, Sosyal Demokratlar, Sosyalist Devrimciler ve Trudovikler gibi Sol bir parti olarak kabul ediyor ve işçi ve köylülerin vekillerinin Kadetleri desteklemelerini istiyorlardı.
Temmuz 1906’da,Birinci Duma’nın dağılmasından sonra Sol Yürütme Komitesi,fiilen kendisini Duma’daki Sosyal Demokrat grup etrafında örgütledi. Sol Yürütme Komitesi’nin inisiyatifiyle, Duma Sosyal Demokrat grubu Komitesi ve Trudovik grup Komitesinin imzasıyla Ordu ve Donanmaya”; Tüm-Rusya Köylü Birliği, R.S.D.İ.P Merkez Komitesi, Sosyalist Devrimci Parti Merkez Komitesi, Tüm-Rusya Demiryolcuları Birliği ve Tüm-Rusya Öğretmenler Sendikası tarafından da imzalanan “Tüm-Rusya Köylülerine ”, yukarıdaki aynı kuruluşlarla ( üç birlik hariç ) birlikte Polonya Sosyalist Partisi ve Bund’un da imzaladığı “ Tüm Halka ” bildirileri yayınlandı. Manifestolar, halkı hükümete karşı devrimci mücadele için harekete geçirdi ve bir kurucu meclis sloganını öne çıkardı. [ sh.111]
Kasım 1907’de Oniki Yıl Derlemesi içinde basılmıştır.
St. Petersburg V. I. Lenin, Toplu Eserler, İngilizce 4.cü Basım,Yabancı Diller Basımevi, Moskova, 1972 Cilt. 13, sh. 94-113. Rusça’dan çeviren : Bernard Isaacs,
Editör : Clemens Dutt
Internet için hazırlayan: David J. Romagnolo, [email protected] ( Kasım 1997)