By 
20 Temmuz Darbesi, İşçi Hareketi ve Sosyalist Hareket
Hem 15 Temmuz darbe girişimi, hem de 20 Temmuz darbesi karşısında büründüğü derin sessizlik işçi sınıfının içinde bulunduğu durumun, bilinç geriliği ve örgütsüzlüğün dışavurumudur.
Sınıfın ekonomik örgütlenmesini temsil eden konfederasyonlar ve bağlı sendikaların darbe sürecinde takındıkları tavır bu örgütlerin sınıf üzerinde denetim aygıtı görevini gördüklerini bir kez daha kanıtlamıştır. Gerçekleşmeyen darbeyi hep birlikte kınayan sendikalar, sıra gerçekleşen 20 Temmuz darbesine geldiğinde aynı tavrı sürdürmek bir yana, açık ya da örtülü biçimde darbenin yanında saf tuttular. Türk-İş ve Hak-iş darbeyi açıkça desteklerken, DİSK ve bileşenleri (KESK, TTB ve TMMOB) Erdoğan’ın diktatörlük hedeflerinden söz ederek 20 Temmuz darbesini görmemezlikten geldi. Çok daha da vahimi, olağanüstü hal rejimince Fetullahçı olduğu için kapatılan 19 sendikanın kapatılmasına seslerini bile çıkarmadılar. Böylece, olağanüstü hal’le gelecek olan yığınsal işten atmalar ve hak gasplarına ilk desteği de sunmuş oldular. KESK ancak kendi üyeleri de açığa alınmaya başlanınca lütfedip açıklama yapma gereği duydu. Olağanüstü hal’in Fetullah’çılara karşı ilan edildiğinin varsayıldığından olsa gerek , büyük bir aymazlık içinde, açığa alınan üyelerinin Fethullahçı olmadığını ispat etmeye yöneldi.
Sosyalist hareketin durumu daha da içler acısıdır. Bugüne kadar yapılmış bütün darbelerin işçi sınıfı ve Sosyalist hareketi hedef aldığını unutmuşçasına burjuva partilerle birlikte darbelere karşı olduğunu ispatı yarışına girdi. Güçsüzlük ve umutsuzluğun verdiği eziklik içinde “her türlü darbeye karşıyız” söylemi ,sosyalist hareketin amentüsü oldu.
20 Temmuz darbesine zemin hazırlayan 15 Temmuz darbe girişimini kınama yarışı içerisinde 20 Temmuz’u bir darbe olarak değil de, Erdoğan’ın diktatörlük heveslerini güçlendiren bir girişim olarak değerlendirdi. Böylece oklarını gerçekleşen darbeye çevirecek yerde, Don Kişot misali yel değirmenlerine kılıç sallamaya başladı.
Sosyalist hareketin reformist kanadı “demokrasiyi koruma ve geliştirme” adına ekonomik ve siyasi kriz içindeki devletin bekası için, AKP ve Erdoğan’a ilişkin bütün çekince ve eleştirilerini bir kenara bırakarak, 20 Temmuz darbesine destek veren CHP’nin yanına koştu. Birçok sendika, meslek örgütü, sosyalist parti/ grup (DİSK, KESK, TMMOB, TTB, TSİP, DHP, BHH, EMEP, TÖPG, Halkevleri, Kaldıraç-BirGün gazetesi) faşizme karşı birlikte mücadele umuduyla İstanbul mitingine katılarak CHP’nin yanında saf tuttu. Gerekçe “faşizme karşı işbirliği cephesi” adına işçi sınıfına neredeyse bir asırdır vaaz edilenin aynısıydı. “AKP’nin Sokak egemenliğini kırmak”, “ İslami faşist diktatörlüğü önlemek”, “ CHP’yi işbirliğine zorlayarak CHP-AKP ittifakını bozmak”, “ düşmanı tecrit etmek”, bu yolla “faşizmi gerileterek” demokrasiyi korumak, kurtarmak.
HDP içinde yer alan sosyalist parti ve grupların gerek darbeye ilişkin değerlendirmeleri, gerekse darbeye karşı izlenecek yol konusunda öne sürdüklerinin de reformist kanattakilerden pek farklı olduğu söylenemez. Başarısız darbe girişiminin ardından HDP’nin darbeye ilişkin ilk açıklaması,“darbeyi birlikte engelledik, demokrasiyi birlikte kuracağız” oldu. Öcalan’ın “çözüm süreci biterse darbe mekaniği devreye girer” sözünü tekrarlayarak AKP’yi yeniden çözüm sürecine dönmeye “ikna” edebileceğini varsaydı. Kürt halkına karşı imha savaşı hızından hiçbir şey kaybetmeden sürdürülmesine, yaygın tutuklamalar, baskı ve işkenceler eklenince, HDP “ikna”ya yönelik tavrından vazgeçerek, olay ve olgulara daha gerçekçi bir pencereden bakmak zorunda kaldı. Politikadaki bu değişim kendini “Erdoğan diktatörlüğü” karşısında “emek, barış ve demokrasi bloğu”nun oluşturulması biçiminde somutladı.
Darbeden bu yana geçen bir ay gibi kısa bir sürede yaşananlar, ekonomik ve siyasal istikrarın yeniden sağlanması için açıklanan teşvikler, yürürlüğe konulan ohal yasaları, Kürt Özgürlük Hareketi ve sosyalist parti/gruplara yönelik tutuklamalar, işkenceler, yığınsal işten çıkarmalar, hak gaspları, darbenin asıl hedefinin işçi sınıfı ve Kürt halkı olduğunun pratikte de netleştirmiştir. Buna rağmen sosyalist hareket içinde darbenin niteliği ve darbeye karşı mücadele konusunda mevcut kafa karışıklığı varlığını hala korumaktadır. Bu durum Sosyalist hareketin içinde bulunduğu ideolojik ve politik savrulmanın ne ölçüde etkili olduğunu göstermektedir.
Darbenin niteliğine ilişkin bu kafa karışıklığına karşın faşizm ya da diktatörlüğe karşı “devletin demokratikleştirilmesi”(!) hedefiyle, demokrasi cephesi/bloğu kurulması HDP ve sosyalist harekette darbeye karşı mücadelenin ortak paydasını oluşturuyor. Kimi sosyalist parti ve gruplar faşizme karşı birlikte mücadele etme adına, bir burjuva partisi olduğunu ağızlarından düşünmedikleri CHP’nin kapısını aşındırırken, HDP içerisinde kümelenen diğer kesim “barış, demokrasi ve Kürt sorununun çözümü için” demokrasi güçlerini, gençleri, kadınları, Alevileri ve sosyalistleri bir cephede birleştirme çağrılarını tekrarladı.
Faşizmi kimin, -15 Temmuz darbecilerinin mi, Erdoğan ve AKP’nin mi- temsil ettiği “küçük” ayrıntısı bir yana, HDP ve diğer sosyalist parti ve grupların dile getirdiği faşizme karşı mücadele cephesi/bloğunun hedefini demokrasinin korunması ve genişletilmesi oluşturuyor. Kulağa hoş gelse de, içinde bulunulan ideolojik-politik savrulma ve güçsüzlükten bir çıkış yolu olarak gözükse de, devletin demokratikleştirilmesine, demokrasinin korunması ve geliştirilmesine dayalı bir mücadele anlayışının burjuvazinin içine düştüğü ekonomik ve siyasal istikrarsızlıktan çıkışını kolaylaştırmanın dışında bir sonuç vermediği tarihsel deneyimle de sabittir. Bugüne kadar faşizme karşı demokrasinin korunması için başvurulan cephe taktikleri, en etkili olduğu ülkede bile, örneğin Fransa’da, burjuva demokrasinin güçlenmesinden başka bir sonuç vermemiştir, veremez. Çünkü demokrasi – kapitalist düzende önüne hangi ek getirilirse getirilsin- bütün temsili kurumları ve kurallarıyla egemen sınıfa hizmet eden bir devlet biçimidir. Dolayısıyla bütün sınıfları kesen (kapsayan) bir demokrasiden söz edilemeyeceği gibi, kapitalizm koşullarında hangi ad altında olursa olsun, burjuvazi ile proletaryayı bir araya getiren bir demokrasi mücadelesinden de söz edilemez.
Aynı demokrasi ön eki ile ifade edilmelerine karşın, devletin demokratikleştirilmesi, demokrasinin korunması, cumhuriyetin kazanımlarına sahip çıkılmasını hedefleyen bir demokrasi mücadelesi ile işçi sınıfının düşman sınıftan, burjuvaziden sınıf mücadelesi yoluyla söke söke aldığı demokratik hak ve özgürlükler mücadelesi bir ve aynı şey olmadıkları gibi, kesin bir sınıf karşıtlığıyla birbirinden ayrılırlar, ve kesinlikle birbirlerinin karşısında yer alırlar. Bu iki karşıt mücadele biçimlerinden birincisi, bütün temsili kurumları ve hukuk sistemi ile burjuva demokrasinin korunmasını öngörürken ve bunun için işçi sınıfını seferberliğe çağırırken, ikincisi işçi sınıfının mevcut durumunu korumayı, mücadele yeteneğini geliştirerek onu daha büyük ve sonuç alıcı mücadelelere hazırlamayı öngörür. Demokratik hak ve özgürlükler için işçi sınıfının yürüttüğü mücadele, hangi adla anılırsa anılsın -faşizm, parlamenter demokrasi ya da burjuva diktatörlüğü- işçi sınıfının burjuva devlete karşı yürüttüğü mücadeledir. Demokratik özgürlükler işçi sınıfının devletle girdiği bu mücadelelerle kazanılmışlardır. Bu iki farklı yaklaşım iki karşıt sınıfın, burjuvazi ve proletaryanın demokrasi mücadelesi konusundaki konumlarını yansıtır. İşçi sınıfı açısından bu mücadele onun iktidar için yürüttüğü sınıf mücadelesinin bir parçasıdır ve ondan bağımsız olarak ele alınamaz. Böylesi devrimci bir hedefle bağlanmayan bir demokratik haklar mücadelesi, onu yürütenlerin niyetinden bağımsız olarak eninde sonunda burjuva düzenin istikrarına hizmet eder.
İşçi sınıfının burjuvaziye karşı savaşarak kazandığı hak ve özgürlükleri etkisizleştirmek için burjuvazi tarih boyunca iki mücadele taktiğine baş vurmuştur. Ya, bugün yaptığı gibi, baskı ve zoru devreye sokarak bu hakları yok etmeye, ya da, bu hak ve özgürlükleri kullanarak işçi sınıfını burjuva demokrasisine tabi kılmaya çalışmıştır. Çoğu durumda bu iki yöntemi birlikte kullanmıştır. Devletin demokratikleştirilmesi ve demokrasinin korunması, işçi sınıfını burjuva demokrasisine bu tabi kılmanın isim değiştirmiş halidir.
Burjuva sınıfı içerisinde bir ayırıma dayanan (anti-faşist, anti-tekel vb.) mücadele stratejilerinin varacağı nokta tarihsel deneyimin de kanıtladığı gibi, burjuva demokrasisinin kutsanmasıdır. Bu aynı zamanda işçi hareketine musallat olan aşamalı devrim teorilerinin (anti-faşist , anti-tekel, ulusal-demokratik vb.) dayandığı ideolojik temelidir. Bu görülmeden ne bilimsel bir “faşizm” tanımı yapılabilir, ne de “faşizme” karşı devrimci bir mücadele yürütülebilir.
Burjuvazi yaşadığı ekonomik ve siyasal kriz ve bunun keskinleştirdiği çelişkileri ile yönetemez duruma düşmüştür. Türkiye burjuvazisinin bölgede ve kapitalist sistemin baş aktörleri ile yaşamakta olduğu sorunlar yönetememezlik durumunu daha da derinleştirmektedir. Başarısız darbe girişimi ve ardından gerçekleşen darbe, burjuva cephedeki kaosun ve yönetememezlik durumunun en açık belirtileridir. Aynı zamanda devrimin güncelliğini işaret eden bu yönetimemezlik durumunun devrimci bir kalkışmaya yol açmadan savuşturulmasının temel nedeni, işçi sınıfının içinde bulunduğu geriliği ortadan kaldıracak, sınıfın çoğunluğunu devrimci bir güç halinde birleştirecek devrimci bir çekim merkezinin olmamasıdır.
Sınıf mücadelesinde karşıt kutupları oluşturan burjuvazi ve proletaryanın gücü ve olanakları sadece kendi konumları, güçleri, olanakları ve hazırlıklarıyla belirlenmez. Bu mücadelede işçi sınıfının güçsüzlüğü, kendisi kaos içerisinde olsa da, burjuvazinin hanesine güç olarak yazılır. Bugün tam da böyle bir durumdayız. Darbe sürecinde tanık olduğumuz gibi burjuvazi içindeki karmaşa, ve kaos had safhada, burjuva devlet lime lime dökülüyor, burjuva devletin baskı aygıtları, ordu, polis ve bürokrasi parçalanmanın eşiğinden döndü. Bu kurumlardaki karmaşa ve kaos halen sürüyor. Bunlara rağmen burjuvazi egemenliğini hâlâ ciddi bir karşı çıkış olmaksızın sürdürebiliyorsa, bunun nedeni burjuvazinin güç olanakları değil, tam tersine, burjuvazinin güç annesine yazılan, işçi sınıfının bu süreçteki güçsüzlüğü ve hazırlıksızlığıdır.
Darbe süreci; bir yandan işçi sınıfının bilinç geriliği ve örgütsüzlüğü nedeniyle çok uzakta görülenin –devrimin-; öte yandan yaşanan ekonomik ve siyasal kriz, burjuvazinin içinde bulunduğu kaos ve yönetememezlik durumu, devlet aygıtının dumura uğramışlığı dikkate alındığında, sanılandan çok daha yakında olduğunu gösterdi. Darbe sırasında bir çağrıyla sokağa çıkan kitlelerin bir an için “Devrimci Sınıf Partisi’nin çağrısıyla, işçi sınıfının aktif çoğunluğu olduğu düşünüldüğünde, anlatılmak istenenin ne olduğu daha net anlaşılacaktır. Bu açıdan bakıldığında burjuvazinin içinde bulunduğu kararsızlık ve bocalamanın en tepe noktaya çıktığı darbe süreci, aynı zamanda başarılı bir devrimin (kitle gücüyle ordu ve polisin bölünmesi vb.) ipuçlarını da vermektedir. Ayrıca bu tablo bize eksik olanın ne olduğunu da göstermektedir.
Çok bilinen ve tekrarlanan bir cümledir: politika güç ile yapılır, güç ise savaşım amacına uygun bir niteliğe ve bu niteliğin harekete geçirdiği bir niceliğe tekabül eder. Proleter devrim açısından bu güç, devrimci bir çekim merkezinin yaratılması ve bunun, başta sınıfın öncü kesimleri olmak üzere sınıf hareketiyle buluşmasıdır.
Tarihi boyunca Türkiye sosyalist hareketinin zaaflarından biri güçsüzlüğü, burjuvazinin iç çelişkilerine dayanarak, burjuva fraksiyonların biriyle ittifak yaparak aşabileceğini sanması, ideoloji ve politikasını buna uygun olarak belirleyerek devrimci ideoloji ve politikadan geri adım atması; bir diğeri de somut gerçekliği olduğu gibi değil de, kendi özlemlerine uygun olarak, abartılı bir biçimde–yani görmek istediği gibi- ele almasıdır. İtiraf etmeliyiz ki Türkiye sosyalist hareketi sınıf mücadelesinde iki uç savrulmayı ifade eden bu yaklaşımlardan ağırlıklı olarak birincisinin, yani ekonomizmin etkisi altında kalmıştır ve onun yıkıcı sonuçlarını yaşamıştır. Bugün de en büyük tehlikeyi bu akım oluşturmaktadır.
Darbeye rağmen burjuvazinin yönetemezliğinin sürdüğü bugünkü koşullarda kapitalizm, günlük işleyişi ile sınıf mücadelesinin önüne yeni fırsatlar yaratacaktır. Komünistlerin görevi, kaçırılan fırsatların arkasından umutsuz bir biçimde yakınmak değil, fırsatların neden kaçtığını bilince çıkartarak yeni fırsatlara bugünden hazırlanmaktır. Unutmamak gerekir yeni fırsatları devrimci bir tarzda değerlendirmek, ancak bugünden devrimci bir hazırlığın yapılması ile bağlantılıdır. Aksi durumda kaçırılan fırsatlara bir yenisinin eklenmesi kaçınılmazdır.
Bugün Türkiye devrimi nin, dolayısıyla Komünist Hareketin önündeki ivedi görev; Komünist bir çekim merkezinin yaratılması, bu çekim merkezi etrafında, adım, adım bir işçi sınıfı ve emekçi devrim cephesinin kurulması, bunun Ulusların kendi kaderini kendilerinin tayın hakkı ve sosyalizm perspektifi ve ile Kürt ulusal mücadelesiyle ilişkilendirilmesidir.
Komünist hareketin ve işçi hareketinin mevcut durumu, ideolojik savrulma, örgütsel dağınıklık ve politik güçsüzlük dikkate alındığında ve buna darbe koşullarının ağır baskıları eklendiğinde devrimci hazırlığın önünde büyük zorlukların olduğu açıktır. Ama zor olan, olanaksız olan değildir. Yeter ki zorlukları nasıl aşacağımızı bilelim; akıntıya kapılmadan, anaforlara düşmeden hedefi doğru belirleyip, bu hedefe varmak için gerekli enerji ve cesareti, yıkıcılığı ve hüneri ortaya koyabilelim.